Financiën Nederlandse gemeenten kraken door de coronacrisis
Nederlandse gemeenten moeten vanwege de coronacrisis vrezen voor hun eigen financiële toekomst. Ze zijn de afgelopen weken overvallen door honderdduizenden zelfstandigen zonder personeel (zzp'ers) die noodsteun hebben aangevraagd, en hebben daarbovenop het aantal bijstandsaanvragen zien verdrievoudigen. Tegelijkertijd zien ze hun inkomsten uit toeristenbelasting en parkeergelden razendsnel opdrogen, blijkt uit een inventarisatie van het Financieel Dagblad onder gemeentebestuurders. Het Rijk heeft gemeenten €1,5 mrd beloofd voor de inkomensondersteuning van noodlijdende zelfstandigen. Aangezien gemeenten er naar verwachting 300.000 moeten opvangen, zal dat noodbudget snel verdampen, zegt Peter Heijkoop, voorzitter van de commissie Participatie, Schuldhulpverlening en Integratie bij de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). Hij voert 'constructieve gesprekken' met staatssecretaris Tamara van Ark (Sociale Zaken) over aanvullende Rijkssteun. Veel werk, zoals in de horeca, komt volgens de VNG voorlopig niet meer terug. Zzp'ers die tot en met mei onder de Rijkssteun vallen, stromen dan door naar reguliere bijstand. 'Gemeenten moeten een enorm vangnet gaan spannen, terwijl een meerderheid vóór corona al worstelde om het hoofd boven water te houden. Dan moet het Rijk wel over de brug gaan komen', zegt Heijkoop, tevens wethouder in de gemeente Drechtsteden. Hij krijgt bijval van Rutger Groot Wassink, wethouder Sociale Zaken in Amsterdam. 'De centrale overheid heeft de zzp-groei jarenlang fiscaal aangejaagd. En nu zien we wat er gebeurt als je grote groepen uitsluit van het sociale stelsel. De hoofdstad is nog relatief kapitaalkrachtig, maar dit gaat bij veel gemeenten tot financiële drama's leiden.' De gemeentekas in Amsterdam lijdt extra zwaar onder het wegblijven van toeristen en parkeerders. Van de begrote €470 mln aan toeristenbelasting en parkeergeld ziet het een belangrijk deel daarvan in rook opgaan. Groot Wassink meldt dat 43.000 zzp'ers in Amsterdam steun hebben gevraagd, oftewel meer dan de helft. Het aantal bijstandsaanvragen is er sinds maart verdrievoudigd tot 900 per week, en de uitstroom is gestokt. Ook de relatief hoge woonlasten wegen zwaar. 'Winter is coming, heb ik intern gezegd.' 'Het kan niet anders dan dat de effecten jaren doorklinken', zegt Erik Dannenberg, voorzitter van Divosa, de koepel van directeuren in het gemeentelijke sociaal domein. 'Het Rijk gooit zijn hele spaarbankboekje het land in. Hulde. Het tempo waarin dingen opeens worden geregeld is nog nooit vertoond. Maar het gaat mij om de periode daarna. We moeten niet straks een horde controlerende boekhouders en juristen op ons af krijgen. Nu is het nood breekt wet. Ik hoop niet dat het straks alleen weer wet is.’
Als voorbeeld noemen de wethouders de 'knellende criteria' voor bijstand die tijdelijk versoepeld zouden moeten worden. Groot Wassink: 'Als je de vermogenstoets heel rigide blijft uitvoeren en mensen dwingt hun huis te verkopen, krijgt de woningmarkt grote klappen en raken onze systemen overbelast.' Het ministerie van Sociale Zaken laat weten de 'ontwikkelingen scherp in de gaten te houden', en bevestigt in gesprek met gemeenten te zijn over de financiële gevolgen van de coronacrisis. Mogelijk wordt de steunmaatregel van het Rijk nog één of tweemaal verlengd, is de verwachting. Maar wat betekent het uitdelen van ‘gratis geld’ op langere termijn? Dannenberg waarschuwt dat de rekening collectief betaald moet worden: 'Ooit moeten we deze enorme bedragen met z’n allen wegwerken. Zzp'ers worden gered door de overheid. Ik verwacht straks wel dat ze solidair meebetalen aan de sociale zekerheid.'
Bron: Financieel Dagblad 16 april 2020
